Галоўная → Некрэдытныя фінансавыя арганізацыі → Пазабіржавы рынак Форэкс → Каментарыі і тлумачэнні

Каментарыі і тлумачэнні па пытаннях рэалізацыі Указа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 чэрвеня 2015 г. № 231 "Аб ажыццяўленні дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс"

7 сакавіка 2016 г. у сілу ўваходзіць Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 чэрвеня 2015 г. № 231 "Аб ажыццяўленні дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс", закліканы вывесці з ценю ў айчыннае прававое поле аперацыі грамадзян і юрыдычных асоб на пазабіржавым рынку Форэкс.

У сукупнасці нормы Указа накіраваны на стварэнне сістэмы дзяржаўнага рэгулявання дзейнасці форэкс-кампаній і кантролю за імі. Прыняцце Указа будзе садзейнічаць вырашэнню наступных задач:

развіццю нябанкаўскага сектара айчыннага фінансавага рынку;
стварэнню эканамічнага стымулу для рэгістрацыі форэкс-кампаній у Рэспубліцы Беларусь і вяртанню ў краіну сродкаў грамадзян, якія абарачаюцца на рынку Форэкс за мяжой;
павышэнню прававой абароненасці грамадзян пры правядзенні аперацый на пазабіржавым рынку Форэкс за кошт выпрацоўкі дакладных правілаў;
фарміраванню здаровай канкурэнцыі паміж форэкс-кампаніямі;
павышэнню празрыстасці гэтага сегмента фінансавага рынку і зніжэнню рызыкі з'яўлення ашуканцаў і фінансавых пірамід;
прыцягненню ў краіну замежнага капіталу;
павышэнню ёмістасці фінансавага рынку Рэспублікі Беларусь за кошт сродкаў грамадзян – кліентаў форэкс-кампаній.

Дзяржаўным органам, адказным за рэгуляванне аперацый на пазабіржавым рынку Форэкс, вызначаны Нацыянальны банк з шырокім пералікам паўнамоцтваў у гэтай сферы.

Сутнасць аперацый, якія праводзяцца на пазабіржавым рынку Форэкс, складаецца ў заключэнні ў рэжыме рэальнага часу з выкарыстаннем Інтэрнэту і спецыяльнага праграмнага забеспячэння, якое прадастаўляецца форэкс-кампаніяй, здзелак на змяненне ў часе цаны базавага актыву (напрыклад, цаны замежнай валюты, выражанай у іншай замежнай валюце). Здзелкі складаюцца з дзвюх частак – адкрыццё і закрыццё пазіцыі, і не прадугледжваюць правоў, і не ўстанаўліваюць абавязкаў бакоў па куплі (продажы) базавага актыву, але ствараюць абавязак выплацiць (права атрымаць) суму розніцы паміж цаной базавага актыву ў момант адкрыцця пазіцыі і цаной базавага актыву ў момант закрыцця пазіцыі. Такія аперацыі называюць беспаставачнымі.

Базавымі актывамі па аперацыях з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі могуць выступаць замежная валюта, каштоўныя металы, каштоўныя паперы, нафта і інш. У Рэспубліцы Беларусь пералік магчымых базавых актываў вызначаны пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь і Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 15 лютага 2016 г. № 123/5 "Аб вызначэнні базавых актываў па аперацыях з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі". Акрамя таго, аперацыя з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі можа ажыццяўляцца ў дачыненні да сукупнасці базавых актываў.

Згодна з Указам, праводзіць аперацыі на пазабіржавым рынку Форэкс могуць банкі, нябанкаўскія крэдытна-фінансавыя арганізацыі, форэкс-кампаніі і Нацыянальны форэкс-цэнтр. А іх кліентамі могуць быць любыя фізічныя і юрыдычныя асобы, у тым ліку і нерэзідэнты Рэспублікі Беларусь.

Пытанні, якiя часта задаюць

Якія віды дзейнасці мае права ажыццяўляць беларуская форэкс-кампанія дадаткова да дзейнасці па здзяйсненні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі, якія ініцыіруюцца фізічнымі і юрыдычнымі асобамі (дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс)?

Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 чэрвеня 2015 г. № 231 «Аб ажыццяўленні дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс» (далей – Указ № 231) вызначыў прававыя асновы ажыццяўлення дзейнасці па здзяйсненні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі, якія ініцыіруюцца фізічнымі і юрыдычнымі асобамі (дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс).

Абзацамі чацвёртым - шостым часткі першай пункта 15 Указа № 231 прадугледжана, што форэкс-кампаніі маюць права дадаткова да дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс ажыццяўляць ва ўстаноўленым парадку наступныя віды дзейнасці:

аказваць кансультацыйныя паслугі, звязаныя з дзейнасцю на пазабіржавым рынку Форэкс;
ажыццяўляць рэалізацыю адукацыйнай праграмы (навучальных курсаў, лекторыяў, тэматычных семінараў, практыкумаў, трэнінгаў і іншых відаў навучальных курсаў) па пытаннях здзяйснення аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі.

Пры гэтым пад дзейнасцю на пазабіржавым рынку Форэкс, зыходзячы з норм часткі першай пункта 1 Указа № 231, маецца на ўвазе дзейнасць беларускіх форэкс-кампаній, банкаў і нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых арганізацый, а таксама Нацыянальнага форэкс-цэнтра па здзяйсненні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі, якія ініцыіруюцца кліентамі.

Прымаючы да ўвагі выкладзенае, тэматыка дадатковых відаў дзейнасці беларускіх форэкс-кампаній (кансультацыйныя паслугі, ажыццяўленне рэалізацыі адукацыйных праграм) павінна быць звязанай выключна з дзейнасцю самой форэкс-кампаніі па здзяйсненні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі, якія ініцыіруюцца фізічнымі і юрыдычнымі асобамі (дзейнасцю на пазабіржавым рынку Форэкс).

Згодна з часткай другой пункта 15 Указа № 231 ажыццяўленне форэкс-кампаніяй іншых відаў дзейнасці забараняецца. Такім чынам, беларускія форэкс-кампаніі не маюць права аказваць кансультацыйныя паслугі, звязаныя з дзейнасцю замежных юрыдычных асоб на рынку Форэкс, роўна як і не маюць права ажыццяўляць рэалізацыю адукацыйных праграм (навучальных курсаў, лекторыяў, тэматычных семінараў, практыкумаў, трэнінгаў і іншых відаў навучальных курсаў) па пытаннях здзяйснення замежнымі юрыдычнымі асобамі аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі.

Пры гэтым ажыццяўленне форэкс-кампаніяй відаў дзейнасці, не ўказаных у абзацах чацвёртым - шостым часткi першай пункта 15 Указа № 231, забаронена і з'яўляецца падставай для выключэння Нацыянальным банкам форэкс-кампаніі з рэестра форэкс-кампаній.

Ці магчыма ўжыць дывідэнтных папраўку пры ажыццяўленні на пазабіржавым рынку Форекс аперацый з CFD на акцыі?

Згодна з пунктамі 2 і 3 Указа № 231 аперацыя з беспоставочным пазабіржавым фінансавым інструментам стварае абавязак выплацiць (права атрымаць) суму розніцы паміж цаной базавага актыву ў момант адкрыцця пазіцыі і цаной базавага актыву ў момант закрыцця пазіцыі.

Пры гэтым адмоўная розніца коштаў базавага актыву па дасканалай аперацыі выключаецца са складу маржынальнасць забеспячэння, а станоўчая розніца коштаў базавага актыву, налічаная, але не атрыманая кліентам, уключаецца ў склад маржынальнасць забеспячэння, калі ў дамове аб здзяйсненні аперацый з беспоставочными пазабіржавым фінансавымі інструментамі не вызначана іншае.

Такім чынам, пры здзяйсненні аперацый з беспоставочными пазабіржавым фінансавымі інструментамі ў рамках Указа № 231 магчымасць спісання грашовых сродкаў кліентаў, унесеных у якасці маржынальнасць забеспячэння, па абавязацельствах, не звязаных са змяненнем цаны базавага актыву, Указам № 231 не прадугледжаная.

На міжнародным рынку папулярнасцю карыстаюцца так званыя здзелкі з бінарнымі апцыёнамі. Тыповая схема такіх здзелак: пасля рэгістрацыі на адпаведным сайце кліент атрымлівае доступ да гандлёвай платформы, дзе пасля ўнясення грашовых сродкаў выбірае наступныя ўмовы:

актыў, па якім будзе разлічвацца напрамак змянення цаны (валютныя пары, акцыі, нафта, золата, біржавыя індэксы і г. д.);
суму здзелкі (гэта значыць суму грашовых сродкаў, якія будуць уключаны ў здзелку);
часовы інтэрвал, па заканчэнні якога будзе разлічвацца напрамак змянення цаны на актыў;
напрамак (вышэй або ніжэй), у якім паводле прагнозу кліента зменіцца цана актыву ў перыяд абранага кліентам часовага інтэрвалу.

Калі кліент адгадаў напрамак руху цаны, ён атрымлівае выйгрыш (даход). Калі не адгадаў, кліент губляе грашовыя сродкі ў памеры сумы здзелкі.

Ці магчымы ў Рэспубліцы Беларусь гандаль бінарнымі апцыёнамі на пазабіржавым рынку Форэкс?

У адпаведнасці з пунктам 2 Указа № 231 аперацыяй з беспаставачным пазабіржавым фінансавым інструментам з'яўляецца пазабіржавая здзелка, якая складаецца з дзвюх частак – адкрыццё і закрыццё пазіцыі, не прадугледжвае правоў і не ўстанаўлівае абавязкаў бакоў па куплі (продажы) базавага актыву, але стварае абавязак выплацiць (права атрымаць) суму розніцы паміж цаной базавага актыву ў момант адкрыцця пазіцыі і цаной базавага актыву ў момант закрыцця пазіцыі.

Такім чынам, асаблівасцю дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс з'яўляецца дасягненне яго ўдзельнікамі фінансавага выніку ў залежнасці ад змянення ў часе цаны базавага актыву пры адсутнасці рэальнай куплі-продажу базавага актыву.

Базавымі актывамі па аперацыях з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі згодна з часткай чацвёртай пункта 2 Указа № 231 і пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь і Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 15 лютага 2016 г. № 123/5 "Аб вызначэнні базавых актываў па аперацыях з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі" могуць выступаць замежная валюта, каштоўныя металы, каштоўныя паперы, нафта, ф'ючарсныя кантракты, апцыёны, працэнтныя стаўкі на міжнародным рынку капіталу, а таксама значэнні фондавых індэксаў. Аперацыя з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі можа ажыццяўляцца ў дачыненні да сукупнасці базавых актываў.

З прычыны выкладзенага, адзначаем, што апісаныя ў пытанні здзелкі падобныя да рэгуляванай Указам № 231 дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс толькі ў частцы відаў актываў, па якіх разлічваецца напрамак змянення цаны згодна з прагнозам кліента. Аднак гэтае падабенства не ўплывае на эканамічную і прававую сутнасць разгледжаных адносін і не можа разглядацца як дзейнасць на пазабіржавым рынку Форэкс у Рэспубліцы Беларусь.

Ці мае дзейнасць фізічных асоб, якія ініцыіруюць ажыццяўленне аперацый на пазабіржавым рынку Форэкс і якія атрымліваюць даходы ад форэкс-кампаній, зарэгістраваных як у Рэспубліцы Беларусь, так і за яе межамі, прыкметы прадпрымальніцкай?

У адпаведнасці з артыкулам 1 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь прадпрымальніцкая дзейнасць – гэта самастойная дзейнасць юрыдычных і фізічных асоб, якая ажыццяўляецца імі ў грамадзянскім абароце ад свайго імя, на сваю рызыку і пад сваю маёмасную адказнасць і накіраваная на сістэматычнае атрыманне прыбытку ад карыстання маёмасцю, продажу рэчаў, вырабленых, перапрацаваных або набытых указанымі асобамі для продажу, а таксама ад выканання работ або аказання паслуг, калі гэтыя работы або паслугі прызначаюцца для рэалізацыі іншым асобам і не выкарыстоўваюцца для ўласнага спажывання. Пры гэтым пры кваліфікацыі дзейнасці фізічнай асобы ў якасці прадпрымальніцкай усе вышэйпералічаныя прыкметы падобнай дзейнасці павінны ўлічвацца ў сукупнасці.

Згодна з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 чэрвеня 2015 г. № 231 "Аб ажыццяўленні дзейнасці на пазабіржавым рынку Форэкс" (далей – Указ № 231), аперацыя з беспаставачным пазабіржавым фінансавым інструментам з'яўляецца пазабіржавай здзелкай, якая складаецца з дзвюх частак – адкрыццё і закрыццё пазіцыі, і не прадугледжвае правоў і не ўстанаўлівае абавязкаў бакоў па куплі (продажы) базавага актыву, але стварае абавязак выплацiць (права атрымаць) суму розніцы паміж цаной базавага актыву ў момант адкрыцця пазіцыі і цаной базавага актыву ў момант закрыцця пазіцыі.

Такім чынам, пры правядзенні аперацый на пазабіржавым рынку Форэкс кліенты форэкс-кампаній, банкаў або нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых арганізацый не атрымліваюць прыбытку ні ад прадастаўлення маёмасцi ў карыстанне, ні ад продажу перапрацаваных альбо раней набытых рэчаў, ні ад выканання работ або аказання паслуг іншым асобам.

З улікам вышэйпададзенага дзейнасць фізічнай асобы пры правядзенні аперацый на пазабіржавым рынку Форэкс не мае прыкметы прадпрымальніцкай дзейнасці і як такая разглядацца не можа.

Ці дапушчальна форэкс-кампаніі, банку, нябанкаўскай крэдытна-фінансавай арганізацыі (далей – суб'ект пазабіржавога рынку Форэкс) заключыць з кліентам пагадненне аб ажыццяўленні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі на наступных умовах:

1) на сайце ў глабальнай камп’ютарнай сетцы Інтэрнэт у адкрытым доступе суб'ектам пазабіржавога рынку Форэкс размяшчаецца пагадненне аб ажыццяўленні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі, якое змяшчае ўсе істотныя ўмовы, прадугледжаныя заканадаўствам, і з якога будзе бачыцца намер суб'екта пазабіржавога рынку Форэкс заключыць падобнае пагадненне на названых умовах з любой асобай (якая з'яўляецца публічнай афертай).

Пагадненне размяшчаецца на сайце суб'екта пазабіржавога рынку Форэкс у выглядзе графічнага вобраза (выявы, створанай шляхам сканіравання) дакумента на папяровым носьбіце, які змяшчае подпіс кіраўніка суб'екта пазабіржавога рынку Форэкс і адбітак пячаткі арганізацыі.

У мэтах давядзення ўсёй неабходнай інфармацыі да зацікаўленых асоб на сайце суб'ектам пазабіржавога рынку Форэкс таксама размяшчаюцца ў выглядзе графічных вобразаў (выяў, створаных шляхам сканіравання) наступных дакументаў на папяровым носьбіце, зацверджаных суб'ектам пазабіржавога рынку Форэкс:.

– правілы ажыццяўлення аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі;.

– рэгламент падачы, апрацоўкі і выканання распараджэнняў кліентаў аб фіксацыі цаны базавага актыву пры ажыццяўленні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі;.

– іншыя дакументы, змест якiх закранае правы кліентаў або вызначае іх абавязкі. На сайце форэкс-кампаніі прадугледжваецца магчымасць фіксацыі разумення зацікаўленай асобай зместу пагаднення аб ажыццяўленні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі і іншых названых вышэй дакументаў;.

2) зацікаўленая асоба, якая прымае ўмовы прапановы суб'екта пазабіржавога рынку Форэкс заключыць пагадненне, акцэптуе публічную аферту шляхам ажыццяўлення ў сукупнасці дзеянняў:

– запаўнення прапанаваных суб'ектам пазабіржавога рынку Форэкс рэгістрацыйных форм, прадстаўлення зацікаўленай асобай неабходных звестак (прозвішча, імя, імя па бацьку, нумар тэлефона, e-mail, пашпартныя звесткі, графічныя вобразы (выявы) неабходных дакументаў і т. п.);

– унясення зацікаўленай асобай грашовых сродкаў у якасці маржынальнага забеспячэння суб'екту пазабіржавога рынку Форэкс у мэтах далейшага ініцыіравання аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі?

З улікам норм артыкулаў 161, 162, 402, 404, 407, 408 і 1116 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь мяркуем, што выкладзены парадак заключэння суб'ектамі пазабіржавога рынку Форэкс пагадненняў з фізічнымі асобамі аб ажыццяўленні аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі не супярэчыць патрабаванням грамадзянскага заканадаўства.

Разам з тым пры арганізацыі дзейнасці суб'екту пазабіржавога рынку Форэкс таксама неабходна ўлічваць наступнае:

1) у пункце 5 Інструкцыі аб патрабаваннях да зместу, якія зацвярджаюцца форэкс-кампаніямі, банкамі, нябанкаўскімі крэдытна-фінансавымі арганізацыямі, Нацыянальным форэкс-цэнтрам правілаў ажыццяўлення аперацый з беспаставачнымі пазабіржавымі фінансавымі інструментамі, зацверджанай пастановай Праўлення Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 9 лютага 2016 г. № 64 (далей – Інструкцыя № 64), вызначаны катэгорыі кліентаў форэкс-кампаній, банкаў, нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых арганізацый – "кліент", "кваліфікаваны кліент" і "прафесійны кліент ". Заключэнне пагадненняў з фізічнымі і юрыдычнымі асобамі, якія адносяцца да катэгорый "кваліфікаваны кліент" і "прафесійны кліент", прадугледжвае неабходнасць устанаўлення форэкс-кампаніяй адпаведнасці кліентаў канкрэтным крытэрыям, прадугледжаным у падпунктах 5.1 і 5.2 пункта 5 Інструкцыі № 64, што патрабуе прадстаўлення кліентамі дадатковых звестак;

2) юрыдычныя асобы ў сваёй дзейнасці абавязаны выконваць патрабаванні заканадаўства аб бухгалтарскім уліку і справаздачнасці, у прыватнасці, якія прадугледжваюць парадак і ўмовы дакументальнага афармлення юрыдычнымі асобамі гаспадарчых аперацый, адлюстраваных у бухгалтарскім уліку;

3) суб'екты пазабіржавога рынку Форэкс павінны няўхільна выконваць патрабаванні Закона Рэспублікі Беларусь ад 30 чэрвеня 2014 года “Аб мерах па прадухіленні легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам, фінансавання тэрарыстычнай дзейнасці і фінансавання распаўсюджвання зброі масавага паражэння" і нарматыўных прававых актаў, прынятых у развіццё названага заканадаўчага акта.